|
OEA/Ser.L/V/II.110
MARANDU
MBOHAPYHA DERECHO HUMANO ÑE’Ê
YPY 1.
Comisión Interamericana de Derechos Humanos (mbyky háicha CIDH térâ
“Comisión”) ha’e Organización de los Estados Americanos rembiporu teete;
oñemoî va’ekue oñeha’â haguâ derecho humano kuéra rehe, ha avei
omyesakâ haguâ OEApe ko’â púnto rehegua. 2. Ko Comisión,
henda tee oîva Washingtonpe, Estados Unidos de Americape, oguereko 7 miembro;
ko’âvape opropone umi tetâ oîva OEApe ha oiporavo chupekuéra Asamblea
General de la OEA; ipersónare añonte omañávo. Oî 4 áño pukukue
hembiapópe,
ha ikatu oñemoî jevy upéva pukukue. Umi Comisión pegua voî omoî ijapytégui
kuéra umi isambyhyhára; ko’âva hina peteî Presidente ha mokôi
Vicepresidente. Comisión ryepýpe avei oî Secretaría Ejecutiva, oguerekóva
peteî Secretario Ejecutivo, mokôi Secretario Ejecutivo Adjunto, abogado kuéra
ha ambue mba’apohára kuéra tekotevêva tembiapokuéra ñemboguatápe. Pe
Secretaría Ejecutiva omba’apo tapiaite Comisión oguerekohápe hembiapo renda. 3.
Ikatu haguâicha ojapo umi tembiaporâ oguerekóva, ha’éva derecho humánore
ñemongu’e ha ñangareko, pe Comisión omboguata heta tembiapo, oipota háicha
Convención Americana Derecho Humano rehegua (mbyky háicha “Convención
Americana” térâ “Convención”), Declaración Americana Derechos ha
Deberes del Hombre rehegua, ha ambueve ñe’ême’ê tetânguéra ojapóva;
avei Estatuto ha Reglamento Comisión mba’éva. Tembiaporâ kuéra apytépe oî
umi oñangarekóva omba’ejeruréva rehe ha umi caso ojepoko vaihápe peteî
tapicha deréchore; tembiapo itenondéva ohapejoko va’erâ mba’e vai oñepohano
kuaave’ÿmava ikatúva oiko peteî tapicháre; tetâ oikohápe umi mba’evai
oho ohecha hendaitépe;[1]
upevarâ pe Comisión oguereko va’erâ hesa renondépe peteî caso ha upekuévo
ohecha haguâ mba’éichapa oî derecho humano kuéra upe tetâme; térâ avei
omyesakâ haguâ peteî téma térâ situación oîva;[2]2
ojapo haguâ informe, ikatúva ha’e peteî tema reheguánte ýrô katu
hetamba’e rehegua; ha avei omombe’u pypuku haguâ peteî tema rehegua opokóva
tapichakuéra deréchore. 4.
Umi hembiaporâ ja’eva’ekue ryepýpe, ko Comisión oguereko tapiaite
hesa renondépe mba’éichapa oguata ohóvo derecho humano kuéra umi tetâ OEA
ryepypeguápe. Upéicha rupi ko Comisión omaña oúvo yma guivéma mba’éichapa
oî Paraguai retâme derecho humano kuéra.3 5.
Paraguái retâ oguereko yvy tuicháva 406.752 km2 ha oja Argentina,
Brasil ha Bolivia rehe. Oguereko mokôi región iñambuéva ojuehegui, ha
omboja’o chupekuéra Y Paraguay: Occidental ha Oriental. Región Occidental, oñehenóiva
avei Chaco, ha’e yvy séko ha ogueroike amo 60% rupi Paraguái yvy; ipype oî
2% rupi oikóva. Región Orientalpe, ha’éva 40% Paraguái yvy, oî pype 98%
tekove; upépe oiko hetave umi tembiapo económico, ha’éva kokue, mymba ha
ka’aguy jeity rehegua. Ko yvy pehême ojejuhu távaguasu Paraguay; jepapa
guasu ramovévape, oguereko 500 mil rupi tapicha. Alamitâ
Paraguaigua oiko tavaháre ha alamitâ okaháre.4 6.
Pe 12 de abril árape, 1999pe, Estado paraguayo ojerure Comisión ou haguâ
ojapo peteî visita ko Paraguáipe; la CIDH omoneî ko jerure, ikatu haguâicha
ohecha hesa tee rupi mba’éichapa oî derecho
humano kuéra ko tetâme. Ko
visita oikókuri 28 de julio guive el 30 peve 1999pe; ha ojejapo Convención
Americana, Paraguái omoneî va’ekue avei, oipota háicha, ha CIDH reglamento
he’iháicha. Comisión-gua ouva’ekue upérô ha’e: profesor Robert K.
Goldman (Presidente upérô); doctor Helio Bicudo (upérô Primer Vicepresidente);
decano Claudio Grossman (upérô Segundo Vicepresidente); profesor Carlos Ayala
Corao ha doctor Alvaro Tirado Mejía. Ou kuri avei Secretario Ejecutivo
CIDHpegua, Embajador Jorge E. Taiana; Secretario Ejecutivo Adjunto, doctor David
J. Padilla; ha especialista doctor Ignacio J. Alvarez, Secretaría Ejecutiva
CIDH guive omañáva Paraguáipe oikóvare; ha avei doctora Christina M. Cema,
doctor Santiago Cantón, oñangarekóva Libertad de Expresión rehe CIDHpe,
oparticipa avei upéicha rupi. Oipytyvô tembiapokuéra ñemboguatápe kuñakarai
Ana Cecilia Adriazola ha kuñatai Tania Hernández. 7.
Visita pukukue la Comisión oñomongeta mburuvicha Poder Ejecutivo,
Judicial ha Legislativo pegua ndive, upéicha avei heta sociedad civil pegua aty
ndive; ko’âva hína organización derecho humano rehegua, iglesia omyakâva,
kokueygua ha ypykuéra aty, umi omboguatáva sindicato kuéra, umi he’íva
ojepoko vai hague iderecho humánore. Comisión oguahê avei heta cárcelpe ha
oho heta hendápe okaháre. 8.
Comisión oñomongeta umi mburuvicha guasu ndive, omyakâva Poderes del
Estado, Presidente de la República, doctor Luis Angel González Macchi;
Presidente Congreso Nacional pegua, doctor Juan Carlos Galaverna; Presidente
Corte Suprema pegua, doctor Wildo Rienzi Galeano. 9.
Poder Ejecutivo ryepýpe, Comisión oñe’ê avei Ministro de Relaciones
Exteriores ndive, doctor Miguel Abdón Saguier; Ministro de Justicia, doctor
Silvio Ferreira ndive; Ministro de Defensa, doctor Nelson Argaña Contreras;
Ministro del Interior, doctor Walter Bower Montalto; Ministro de Salud Pública
y Bienestar Social, doctor Martín Antonio Chiola; Fiscal General del Estado,
doctor Aníbal de la Cruz Cabrera Verón; Ministra de la Secretaría de la Mujer,
doctora Cristina Muñoz; Presidente Instituto de Bienestar Rural (IBR) pegua,
karai Enrique José García de Zúñiga Caballero; Presidente Instituto Nacional
del Indígena (INDI) pegua, karai Oscar Optaciano Villamayor Sánchez;
Gobernador Departamento Concepción pegua, karai Modesto Guggiari Zavala;
Gobernador Departamento San Pedro pegua, karai César Ramón Alvarenga, ha
Gobernador Departamento Itapúa pegua, karai Lucio Vergara Ríos. 10.
Poder Legislativo ryepýpe, Comisión oñe’ê Senador Juan Carlos
Galaverna ndive, Presidente de la Honorable Cámara de Senadores, ha avei
Senador Luis Alberto Mauro, Presidente Comisión de Derechos Humanos pegua;
Senador José Félix Fernández Estigarribia, Presidente Comisión de Relaciones
Exteriores pegua; Diputado Efraín Alegre, Presidente de la Honorable Cámara de
Diputados; Diputada Sonia de León, Presidenta Comisión de Derechos Humanos
pegua; ha Diputado Luis Alberto Mendoza, Presidente Comisión de Relaciones
Exteriores Diputado pegua. Upe atýpe oî avei kuri hetave Senador ha Diputado
Congreso Nacional pegua. 11.
Poder Judicial ryepýpe, la Comisión oñomongeta karai Ministro de la
Corte Suprema pegua kuéra ndive, doctor Raúl Sapena Brugada, Enrique Sosa,
Felipe Santiago Paredes, Carlos Fernández Gadea, Jerónimo Irala Burgos, Luis
Lezcano Claude, Elíxeno Ayala ha Bonifacio Ríos. La CIDH ojotopa juez Jorge
Bogarín ndive. Poder Judicial localpe la Comisión ovisita pe Centro de
Documentación y Archivo para la Defensa de los Derechos Humanos, Corte Suprema
de Justicia pegua, oîhápe documento kuéra aty omombe’úva Stroessner
dictadura rembiapo vaikue, hérava avei “Archivo del Terror”. 12.
La Comisión oñomongeta avei rerpesentante heta organización ndaha’éiva
gobierno pegua ndive, omba’apóva derecho humánope; ko’âva apytépe,
Coordinadora Nacional de Derechos Humanos del Paraguay, Asociación Americana de
Juristas (AAJ), Asociación de Familiares de Víctimas del Servicio Militar (AFAVISEM),
Centro por el Derecho y la Justicia Internacional (CEJIL), Comisión Nacional de
Derechos Humanos, Coordinación de Mujeres del Paraguay (CMP), Red Indigenista,
DECIDAMOS-Campaña por la Expresión Ciudadana, Defensa de la Niñez
Internacional (DNI), Fundación para la Reforma del Estado (FUNPARE), Instituto
de Estudios Comparados en Ciencias Penales y Sociales (INECIP), Movimiento de
Objeción de Conciencia (MOC), Pastoral Social Nacional, Servicio de Formación
y Estudios de la Mujer (SEFEM), Servicio Paz y Justicia Paraguay (SERPAJ-PY),
Sindicato de Periodistas del Paraguay (SPP),
Tierraviva, Comité de Iglesias para Ayudas de Emergencia (CIPAE) ha
Internacional Human Rights Law Group. 13.
Upéicha avei, la Comisión oñembyaty representante Iglesia pegua ndive
ha ambueve organización tetâygua aty pegua; ko’âva apytépe, Moseñor
Pastor Cuquejo, Conferencia Episcopal Paraguaya pegua; profesor Luis Alfonso
Resck; chokokue kuéra aty ndive, ko’âva apytépe Federación Nacional
Campesina, ONAC, Red Rural ha Tekokatu. Mba’apohára kuéra aty ndive, ko’âva
apytépe CNT, CUT ha CESITEP; “Ahorristas Estafados en Acción” ndive;
“Coordinadora de Familiares de Presos y Perseguidos Políticos del Paraguay”
ndive; avei umi he’íva ojepoko vai hague iderecho humánore. Doctor Santiago
Cantón katu, Mombe’uha Libertad de Expresión rehegua, oñombyaty director kuéra
diario pegua ndive, ABC Color, El Día, La Nación, Noticias ha Ultima Hora.
Avei oñemongeta representante radio ha televisión pegua ndive. 14.
La Comisión ojapo aty umi caso omboguatáva rehegua ndive, ha oîmava
oiko haguâicha arreglo amistoso. Ko’â aty ojapo Gobierno paraguayo
representante ndive ha avei representante organización Centro por la Justicia y
el Derecho Internacional (CEJIL), Comité de Iglesias para Ayudas de Emergencia
(CIPAE), SERPAJ, TEKOJOJA ha International Human Rights Law Group ndive; ko’âva
orrepresenta umi víctima he’íva ijehépe térâ igentekuérape; oî avei umi
ijeheguiete ouva’ekue ko atýpe. 15. Pe visita pukukue, la CIDH omboguata hembiapo ko’â tenda rupi: Paraguay, Encarnación, San Pedro ha Concepción. 16.
Paraguaýpe, la Comisión oñembyaty umi mburuvicha, tapicha ha institución
kuéra ja’émava’ekue ndive, ha ovisita cárcel oîva Tacumbúpe (kuimba’e
oîha), Buen Pastor (kuña oîha) ha mitâ pyahu kuéra oîha “Panchito López”.
Mayma umi tenda rupi la Comisión oguata ohecha umi jeikoha ha oñemongeta
mburuvicha kuéra ndive, ha avei umi ipype ojeguerekóva ndive. 17.
La CIDH oguahê Encarnaciónpe, ha upépe ovisita pe cárcel ha oñe’ê
mburuvicha kuéra táva pegua ndive ha representante sociedad civil pegua ndive.
Ovisitakuévo upe cárcel upéva, la Comisión oguata ohecha instalación kuéra
ha oñe’ê umi carcelero ruvicha ndive ha avei umi preso oîva ndive. Umi
mburuvicha táva pegua ndive, la Comisión oñe’ê Gobernador Departamento
Itapúa pegua ndive, karai Lucio Vergara Ríos; tetâgua aty pegua representante
kuéra ndive katu, la Comisión ojapo peteî aty Obispado localpe; upépe ou
organización kuéra ndaha’éiva gobierno pegua, ko’âva apytépe
Coordinadora de Afectados por Yacyretâ, Comisión de Defensa de los Derechos
Sociales ha mba’apohára kuéra oîva en huelga Radio Encarnaciónpe. 18.
La CIDH oguahê San Pedro ha Concepciónpe ha oñe’ê mburuvicha
upepegua ndive ha representante sociedad civil pegua ndive. Comisión oguahê
avei Chaco Paraguáyope ha ovisita umi ypy kuéra comunidad Yakye Axa ha
Sawhoyamaxa. Mburuvicha ndivegua atýpe, la Comisión oñe’ê Gobernador San
Pedro pegua ndive, karai César Ramón Alvarenga; umi aty sociedad civil pegua
ndive katu, la Comisión oñe’ê representante campesino oúva Antebi-cué ha
Curuzú de Hiérrogui ndive; upéichante avei ambueve tetâygua aty ha Iglesia
pegua aty orrepresentáva ndive. 19.
Ojehu háicha tapia peichagua visítape, la CIDH ohendu mayma omombe’úvape,
ha’ete voi ýrô representante rupi, ojepoko vai hague iderecho humánore;
ha avei oñe’ê umi ome’êséva información denuncia rehegua
omboguatámava voi oúvo la Comisión. 20.
La CIDH oñemongu’e tuicháva libertad reheve oñe’ê haguâ umi
tapicha ha’e oiporavóva ndive; upéichante avei oguahê haguâ mamo oguahêsehápe
tetâpýre. Gobierno Paraguaipegua ome’ê Comisiónpe mayma pytyvô oikotevêva
ojapo haguâ hekoitápe apopyrâ oguerekóva. 21.
La Comisión ome’ê jey ijaguije Paraguái Gobiérnope, karai
Presidente Luis Angel González Macchi rupive; avei Ministerio de Relaciones
Exteriorespe; Misión Permanente Paraguái oguerekóva OEApe; ha mayma
mburuvicha Estado peguápe, oinvita haguére Comisiónpe ha mayma pytyvô ome’ê
haguére oiko haguâ ko visita; avei organización ndaha’éiva gobierno peguápe,
tenondete Coordinadora de Derechos Humanos del Paraguáipe, oipytyvô mbarete
haguére Comisiónpe omohenda haguâ umi aty ñomongetarâ sociedad civil pegua
kuéra ndive; avei Oficina de la Secretaría General de la OEA Paraguaipeguápe,
oipytyvô va’ekue avei oñemohenda haguâ heta aspecto visita pukukue; peteîteîva
particularpe, omyesakâ va’ekue, iñe’ême ha tembiapokue rechaukaha rupive,
Comisión oikotevêva ojapo haguâ hendaitépe hembiaporâtee visita pukukue; ha
mayma persona ha institución kuérape, ambuekuéra jave, ome’êva’ekue
colaboración Comisiónpe osê porâ haguâ chupe hembiapo ko visitape.
Ombojo’ase avei la Comisión ijaguije periodista ha medio de comunicación kuérape
oguerekóre interés visita rembiapóre ha mayma umi tema ipype ojetrata
va’ekuére. 22.
Oguahêvo hu’âme upe visita Paraguái retâme, la CIDH oguenohê kuri
peteî marandu Paraguaýpe, prensa rupive, he’ihápe mbyky háicha mba’éichapa
ohecha derecho humano kuéra tetâpýpe.5 23.
Ko marandu, tekokatu kuéra rehegua Paraguái retâme, ipyrenda ha’éva
umi información ha documentación ombyaty ha ohesa’ÿjo va’ekue Comisión
procedimiento oiporu tapiáva voi he’iháicha, avei umi opinión ha heta dato
ombyaty va’ekue upe visita mboyve, oiko aja pukukue ha uperire avei, ko Infórmepe
la Comisión ojapo peteî estudio pypuku ha completo umíva rehegua. 24.
Ko Informe kóva omondo kuri Estado paraguáyope el 19 de diciembre de
2000pe Secretario Ejecutivo Comisión pegua, ikatu haguâicha el Estado he’i
mba’éichapa ohecha, dos meses pa’ûme. Comisión oipysove el 23 de febrero
de 2001 upe plazo 15 día pukukue. El 23 de febrero de 2001, Representación
Permanente Paraguái oguerekóva OEApe omombe’u mba’éichapa ohecha ko
documento; ha upe jave avei omoguahê ikuatia hesegua Ministerio de Relaciones
Exteriores. La Comisión, ojerureháicha iReglamento artículo 62pe, ostudia
ko’â observación ha omoinge, umi ijahápe, ko Infórmepe. La Comisión omoneî
ko idocumento oîmbaite rire, 9 de marzo árape 2001pe. 25.
La Comisión oha’arô Gobierno Paraguaipeguágui, ha mayma pu’aka
rerekohagui, avei tetâme omboguatáva Poder Legislativo ha Poder Judicial, ojapóne
haguâ tekotevêva ojeho haguâ tenondévo derecho humano kuérape, ha ojeheka
haguâ solución heta problema guasúpe, opoko vaíva tetâygua kuéra rekovére.
Heta ko’â problema oî ko Infórmepe, ha oî avei umi recomendación la
Comisión opensáva ha’eha tape oñesê haguâ umi problémagui. La Comisión
Interamericana ohecha tekotevêteha ojestudiávo solución kuéra umi problémape,
tojeguereko en cuenta organización no gubernamental kuéra opinión ha ambue
aty oîva sociedad civilpe. La Comisión Interamericana oikuave’ê Estado
paraguáyope icolaboración tekotevêhápe, derecho humano kuéra oguata porâve
haguâ ko tetâme.
[ Indice| Anterior | Próximo ] [1]
Art. 44 Reglamento CIDH [2]
Art. 55 y ss Reglamento CIDH 3
Informe Paraguái rehegua 1978 4
Doc. Paraguái rehegua 1993 5
Comunicado de Prensa Nº 23/99, 30 julio, 1999.
|