OEA/Ser.L/V/II.110
Doc. 52
9 jasyapy 2001
Original: Castellanope

MARANDU MBOHAPYHA DERECHO HUMANO
KUÉRA REHEGUA
PARAGUÁIPE

PYRENDA YPYETE KUAAUKAHA LIBERTAD DE EXPRESIÓN REHEGUA

 

MOÑEPYRÛMBY

 

 

JA’E JEÝVO tekotevêha oñemoañete tetâygua kuéra libertad ha derecho, peteî tetâ oikóva leietére rupive;

 

JAIKUAÁPYPE democracia opyrû hatâ ha oñakarapu’â haguâ tekotevêha oî pe libertad de expresión;

 

HESAKÂPYPE ñandéve libertad de expresión’ÿre ndaikatumo’âi tetânguéra ojokuaa ha ojokupyty, oñopytyvô haguâ;

 

JAHECHÁPYPE ojejoko ramo idea ha opinión kuéra ñombojovake oñemoîha pa’â libertad de expresiónpe ha pe democracia mongakuaa oho haguâ tenondévo;

 

JAHECHÁPYPE oñemoañete ramo ojekuaa haguâ umi información oîva Estado pópe, hesakâvéta mburuvicha kuéra rembiapo ha péicha ypyrenda hatâvéta umi institución democrática.

 

ÑANEMANDU’ÁPYPE  libertad de expresión ha’eha peteî derecho tenondetegua, oñemoañetéva Declaración Americana sobre los Derechos y Deberes del Hómbrepe; avei Convención Americana sobre Derechos Humanos, Declaración Universal de Derechos Humanos, Resolución 59(I) Asamblea General Naciones Unidas peguápe, Resolución 104 oguenohê va’ekue Conferencia General de la ONU Educación, Ciencia ha Cultura peguarâ (UNESCO), Pacto Internacional de Derechos Civiles y Políticos, ha upéichante avei hetave tetânguéra léipe ha leiguasu tetâpypeguápe;

 

JAHECHAKUAÁPYPE pe artículo 13pe he’íva Convención Americana sobre Derechos Humanos ha’eha léi Estado kuéra oîva OEA ryepýpe peguarâ;

 

ÑAMOAÑETE JEÝVO pe artículo 13 oîva Convención Americana sobre Derechos Humánospe, he’íva libertad de expresión ogueroikeha libertad ojeheka haguâ, oñembyaty ha oñemosarambi haguâ marandu ha idea kuéra oñemoî’ÿre frontera ha ojeporukuévo mayma medio oîva;

 

JAHECHÁPYPE tuichamba’eha libertad de expresión oñakarapu’â ha oñeñangareko haguâ derecho humano kuéra rehe, hembiaporâ guasu omoîva chupe Comisión Interamericana de Derechos Humanos, ha maymavaite omoneî hague pe Relatoría para la Libertad de Expresión ñemoî, ha’e haguâ peteî tembiporu tenondegua ko deréchore ñeñangarekópe, Tendota Guasu kuéra ijaty ramo guare Santiago de Chílepe;

 

JAHECHAKUAÁPYPE libertad de prensa tekotevêha peteîrâre iñañete haguâ pe libertad de expresión ha ha’eha voi peteî tembiporu oî mante va’erâ oguata haguâ pe democracia representativa; ha’e rupi tetâygua kuéra oiporu iderecho ohupyty, omosarambi ha oheka haguâ información.

 

JA’E JEÝVO umi pyrenda ypyete oîva Declaración de Chapultepec-pe ogueroikeha garantía ha defensa oî haguâ libertad de expresión, prensa ijeheguíva ha oñeñapytî’ÿva ha derecho marandu jehupytýpe.

 

JAHECHÁPYPE libertad de expresión ndaha’eiha Estado remime’ê, sino peteî derecho tenondetegua;

 

JAHECHAKUAÁPYPE tekotevêha añetehápe oî ñangareko libertad de expresión rehe América kuérape, Comisión Interamericana de Derechos Humanos, oipytyvô potávo Relatoría Especial para la Libertad de Expresiónpe, oguenohê ko Declaración de Principios.

 

PYRENDA YPYETE

 

1.      Pe je’e je’eséva, libertad de expresión, tojechauka ojechaukaháicha, ha’e peteî derecho tenondetegua ha ikatu’ÿva avavégui ojepe’a, ijeheguiete voi mayma yvypóra oguerekóva. Hese’ÿ ndaikatúi oî peteî sociedad idemocráticova.

 

2.      Mayma yvypóra oguereko derecho oheka, ombyaty ha omosarambívo información ha opinión kuéra ojejoko’ÿre, he’iháicha artículo 13pe Convención Americana sobre Derechos Humanos. Mayma yvypóra peteîcha oguereko va’erâ juruja ombyaty, oheka ha omosarambi haguâ información oimeraêva medio rupive, oiko’ÿre ñembojoavy raza, color, religión, sexo, idioma, opinión política térâ oimeraêva ambue motivo rupi, ha’épa tetâygua ýrô pytagua, iviru hetáva térâ nahániri, ha’épa yvategua ýrô yvypegua sociedad ryepýpe.

 

3.      Mayma yvypóra oguereko derecho oikuaávo información oîva hesegua térâ herekopy imba’éva rehegua, pya’emi ha reínte, ikatúva oî umi base de dátope, registro público térâ privádope, ojerure haguâ tekotevê ramo, toñembopyahu, toñemoambue térâ toñemyatyrô umi información.

 

4.      Marandu oîva Estado pópe jekuaa ha’e peteî derecho tenondegua oguerekóva peteîteîva tetâygua kuéra. Estado kuéra oguereko obligación oñemoañetévo ko derecho jeporu. Tekotevê jave mante ikatu ojepoko ko deréchore; upéva oî raê va’erâ léipe, oñepresenta mba’érô peligro vai tetâ rekokyhyje’ÿ peguarâ, peteî sociedad idemocráticovape.

 

5.      Información rehe jepoko osêmboyve, ojehapejoko térâ ojejopy oimeraêva ñeñanduka, opinión térâ información oñemosarambíva oimehaichagua medio de comunicación rupive, taha’épa ñe’ême, haipyre, arte térâ ta’angápe, upéichante avei información mbaretépe oñeimponéva ha umi pa’â oñemoîva ocircula porâ haguâ marandu, ko’âva ombyai derecho libertad de expresión rehegua.

 

6.      Mayma yvypóra oguereko derecho oikuaaukávo iñopinión oimeraêva medio rupive. Ha’e ramo obligación profesional kuéra joajúpe jeike ha título jeguereko periodista ramo oñemba’apo haguâ, ha’éta jejoko hendape’ÿ libertad de expresión. Periodista rembiapo oguata va’erâ tekoporâre, ikatu’ÿva Estado kuéra oimpone.

 

7.      Umi condición Estado kuéra omoîva, añetegua mante, térâ ouporâva upe moméntope térâ oporombojojáva mante, ko’âva ndohói libertad de expresión ndive, oñegarantizáva tetânguéra léipe.

 

8.      Mayma marandu mosarambihára oguereko derecho nomombe’úivo moôguipa oguenohê información ha kuatia kuéra oguerekóva.

 

9.      Marandu mosarambihára kuéra jejuka, ñemokañy, ñemongyhyje, ha avei tembiporu comunicaciónrâ oîva ñembyai, oviola umi derecho tenondete yvypóra kuéra oguerekóva, ha ojoko vaieterei libertad de expresión. Estado rembiaporâ tee ha’e ohapejoko ha omyesakâ ko’â mba’e, tome’ê castigo mba’e apoharépe ha tojehechakuaa hekópe víctima kuérape.

 

10.  Leikuéra ñane’añohapegua rehe oñangarekóva ndojoko va’erâi oiko haguâ jeporeka ha jekuaauka umi marandu opavave tekotevêva oikuaa. Térâ ha terakuâ porâ oñegarantiza va’erâ castigo civil rupive mante pe oñeofendéva ha’e ramo funcionario público térâ particular ohasáva ipórupi opavavépe ointeresáva. Hi’arive, ko’â cásope ojechauka va’erâ oî hague intención ojeperhudikávo chupe, oñemosarambívo upevarâ marandu ndaha’éiva añetegua.

 

11.  Funcionario público kuéra oîve sociedad resa renondépe ojehakâ’i’o haguâme. Leikuéra ocastigáva funcionario públicore oje’éva ha chupekuéra ombopochýva, oñehenói “ley de desacato”; ko’âva ojoko libertad de expresión ha oho derecho de información cóntrape.

 

12.  Ijatyparô peteî térâ mbovymi pópe medio de comunicación kuéra, oñemoî va’erâ léipe opa haguâ umíva, oho rupi democracia cóntrape; añete, heta hendáguio ha opaichaguárô información mante tetâygua kuéra derecho iñañete informaciónpe. Umi permiso omba’apo haguâ radio ha televisión kuéra oñeme’ê va’erâ democracia reko ojerureháicha, ikatu haguâicha opavave oguereko oportunidad oguerekóvo ko’â medio.

 

13.  Oho avei libertad de expresión cóntrape ha léi rupive ojeproivi va’erâ: Estado pu’aka ha recurso jeporu; sa’ive opagáva arancel; publicidad Estado ome’êva oporombojoja’ÿme; radio ha televisión rehegua frecuencia oînte oguerekóva. Ko’â mba’e oheka castigo térâ premio marandu mosarambihárape según mba’épa ha mba’éichapa omosarambi umi marandu kuéra. Medio de comunicación kuéra ojapo va’erâ hembiapo ijeheguiete, avave ojopy’ÿre chupekuéra. Ndohóiete voi libertad de expresión ndive oî ramo jejopy oñemokirirî haguâ marandu mosarambihára kuéra rembiapo.

 

 

[ Indice| Anterior ]